A PAPA' MIJE
Me férme 'a gènde, apposte, amminz'a vije:
«Chè face Don Luige? Nenn'u vède!»
«Quanne 'u truve, dàcce i salute mije!»
Tanne tanne nen sacce chè responne,
avasce 'a cape: «Papà'nge stace chiù!»
Me guàrdene, e manche lore ponne
penzà ca se n'è jute. - «Nen pot'ésse,
quand'âve l'agghje viste, stève bûne,
semb'elegande, isse, sèmbe 'u stèsse!» -
Chi nenn'u canuscève a papà mije?
‘U vulèvene bène tutte quande,
ére allègre, 'i piacève 'a cumbagnije!
Gènde de tutte spècie 'u respettave,
pecchè teràve a tutte 'a sembatije;
i nunvand'anne nenn'i demustrave.
Stève pe isse na venerazione:
chissà, si 'u diche fazze nu peccate,
n'tenève età, ére n'istituzione.
Nen m'agghje fatte chiù na cammenate
pe stà l’ùtimi timbe anzim'a isse;
si pe forze de cose sò mangate,
sendève nu remorse e nen durmève.
Vulève 'a cumbagnije d'i figghje suije:
'u baciamme, e cundènde s'a revève ...
...Ck'i fiure 'mmane e ck’a cravatta nère
annand'a tè mò ce facime 'a Croce,
nen ce vedìme chiù mò tutt'i sère.
Tu rire angòre, d'a fotografije,
ma a nuje nenn'esce manghe na parole,
sole n'Avemmarije, ... papà mije.
QUANN’ÈRE UAGLIONE
Da poche sò sunate i quarand'anne,
e i sère ca nen pozze pigghià sunne
achiude l'ucchje ... e pènze, pènze a tanne!
Me véde angòre, ère nu uaglione,
gerà pe Fogge, sûle o accumpagnate,
p'u corse e i viche, 'a luce d'u lambione.
Si, m'è crède, nen sacce chè me sènde,
'u core s'addecrèje e rire sûle
quanne me vède annanze tanda gènde:
cumbagne mije de scole, tarallàre,
fruttajule, varvire, prufessure,
chianghire, puverille e verdumare!
Si tine l'età mije, stamme a sènde,
nen te ne jènne, e vide mane mane
quanda cose ca t'hanna venì a mènde!
Na «carrellata», cume dînne ogge,
sope a l'usanze, i strade e i cristiane,
cose da tanne p'inde' a vecchia Fogge.
I FECHEDÌNIJE
Dope 'a fèste d'u quinece d'aguste,
quanne a stagione già ammuccave 'a cape,
vedìve già parècchi bangarèlle
ck'i fechedìnije sôpe, a tutt 'i strade.
Appène asciute, angòre 'a scorza vèrde,
jèvene care, e allore s'aspettave
ch'accummenzàssere 'a cagnà chelore
pecchè 'u prezze acalava sùle sùle!
Po, t'i vedive a Fogge, a tutte i pizze:
geràvene carruzze chîne chîne,
'nd'e sicchje, 'nd'e canèstre, 'nd'e vacìle,
pe tutt’ strade, fèmmene, criature,
che nu curtille 'mmane e 'u sicchje 'i scorze,
d'a matine 'a sère, e lucculàvene:
«I fechedìnije 'a pagnotte, belli fè!»
«Belli fè, jame 'a quarande na líre!»
Pe nen feccarce 'i spine dinte 'e mane
c'ì facèmme annettà da lore stèsse
e anghièmme 'u pignatille, 'u vacelotte,
'u piatte granne de firre smaltate!
Si stîve ck’i cumbagne, vérse 'a sère,
e te venève 'u sgrizze d'a magnate,
se jéve dritte dritte a Porta Granne,
'o quartire génerale, dope l'arche.
Nu sacche de carruzze affelaràte,
ck’i sdànghe alàrie e cke na lucernèlle.
Chi te chiamave a déstre, chi a sinistre,
fenzine ca sceglìve e te fermave.
Tenèvene na prateche a tagghiarle:
duje 'ndacche 'e late e une dritte amminze,
e tu teràve 'u frutte da ind'a scorze:
nen te dèvene 'u timbe manche 'a gnotte!
Passava 'u timbe, s'arruave 'o virne:
sti fechedìnije frédde e rosce rosce
stèvene angòre sope 'e bangarèlle
'o pizze 'i strade proprie 'e spundanate.
Ck'u vînte fridde ca tagghjave 'a facce,
sope a na sèggia rotte o 'u banghetille,
stèvene férme là sti tarrazzàne
arravarravugghjàte ind'a nu faccettone
chissà s'avvecenasse qualchedune
«Jame a li grosse, jem!"» Sentîve angòre.
Stu lúcchele tagghjave 'a négra sére;
chiù pecundrije te déve si chiuvève! ...
‘Erene l'útimi jurne, e se vedève!
Ck'i mane lívede e cku nase rusce,
se stève a tremelà, povera génde:
avèv'ascì 'a jurnate, e 'nze muvève.
Facèv'allite 'a fiamme 'a citolene
ck'u vînde fridde, ma nen se stutave.
«Jame a li grosse, jem!» Nen se stangave
sta voce d'a mesèrie ca straziave!
A VRASCÈRE
Quanne venève 'u virne ére nu guaje
pe resolve 'u problème 'u scalfatòrie,
sta vrascère ca 'nz'appecciave maje:
soltande fume, fîte e 'nguacchiatòrie.
'A cummatte ck’a rusce e 'i caravùne,
'i levenèlle e 'a cènera stutàte,
ére nu stràzzje ca sciuppàve a ognune
'i parulacce e 'i mègghje gastemàte.
Nenn'éra fàcele appeccià 'a vrascère,
'u vendaglie ck’i pénne de galline
te rumbève 'i vrazze: ére nu piacère,
e t'addurmève i còtele d'i rine.
Tutte a sciuscià quann'acalàve 'u sole:
'a trezzelose annand'a grotta suje,
sop'a fenèstre 'a zetellona sole,
sop'o balcone l'âte, e pure nuje.
Quanne 'a vrascère se trasève inde,
nen ge mangave 'u fîte d'u tezzone!
«Cirche andò stace quillu mostre tinde!
«No, quille no, quille è nu caravone!»
«Mitte nu poche 'a scorze 'u purtagalle!»
«No, forse è megghjie 'a scorze de na mèle!»
Pe tutt'a case 'u fumelizze gialle
Stutàve pure 'a fiamme d'a cannèle.
«E' mégghje aprì! Sbalànze stu balcone!»
E a dritte a dritte, proprie arrète 'e rine,
cercanne cka palètte stu tezzone,
gelàte t'arruvave 'a feleppìne.
Cagnàte l'arie, nenn'ère fernute,
éra destine: almène nu bettone,
'u péttene d'a nonne già addermute,
làppese, pane e file de chettone
avèvena cadè 'nd'a sta vrascère!
Agápre n'ata vote, e cagne l'arie!
Murte de fridde, éra fernute 'a sére:
'i vicchje se decèvene 'u resàrie.
Nuje ce culcamme pe pigghjà calore:
'nd'o stómache 'u velène d'u tezzone
e 'a cape ca sckattàve p'u delore.
L'ACQUARÛLE
Pe rète 'a Banghe e tutt’i strade attûrne
nen ce passàve angòre l'acquèdotte,
e l'acque s'accattàve jûrne jûrne
da l'acquarùle ca purtave 'a votte.
Nu cavalle scherciòne fatecàve
a terà stu carrûzze sôpe 'e prète
ca scuffulave spisse, e skunucchijàve:
chiuttoste ca ji annanze, jéve arréte!
L'ôme, cke na mandègne mézza rotte
jéve e venève, anghiève e sduvacàve;
'u prime piane, 'u pianterrène, 'a grotte,
anghianàve, ascennève, se sfiancàve.
Tenève sèmb 'i spalle tutte 'mbosse,
cke tutte 'u sacche mise pe sustègne,
l'umedetà li trapanàve l’osse
pe l'acque ca scurrève d'e mandègne.
Pe fàrece 'a pruvviste d'a jurnàte,
tenèmme na saròle ind'a cucine
ck'u cuvirchije de lègne cummegghjàte
e nu sicchje de stagne là vecìne,
p'anghji quell'acqua 'a tutte l'occorrènze,
sènza sprechìgghje, sèmbe prevenùte!
E quand'anne accussì! Sckitte ca pènze,
quanda vîrme ind'a l'acque hamme 'gnettùte.
CUME JUQUAMME NUJE
Se sò cagnàte 'i gènde, cum'e 'u munne,
se sò cagnate 'i juque, tutti guste!
- «E se capisce - tu mò me respunne -
- «tutte se cagne, a mè me pare juste!»
Forse haje raggione! Nuje, avaramènde,
passamene 'i jurne sane 'a l'arie apèrte,
ce sime devertute, tine a mènde?
Cke sènza solde, sènza mane apèrte.
Nu palitte de scope ce avastave
pe fàrece na mazze ck'u bustiche;
si nen ge stève 'a palle se crijave.
Cume facèmme? Sinde, mò t'u diche:
nu stùppele de pèzze arravugghjate
ind'a na cavezètte vècchje e rotte,
nu zuculille strinde e annutecàte,
...e se juquave fin'a nègra notte.
Ck'u «Ticche, tacche, fundanèlle, abbasce»,
spisse ck'i vrache 'mmane ce arretramme:
p'ind'a fussine ce vulève 'u scasce,
servèvene i bettune... e c'i teramme.
Ck'i stagnarîlle tunne de stagnole
ck'ascèvene ind'e carte 'i caramèlle
(ck'i retratte de Varzi e de Fagioli)
accummenzamme n'âta jacuvèlle:
juquamme a «zzicca mure», oppure «'o palme»,
«'a spacca chianghètte», «'e palomme»,
«'o cúrle».
Stèmme sèmbe d'affare, maje calme;
tenèmme 'u pèpe, sì, tenemm'a zurle.
«Chi è l'ùteme», 'a «trembone e salve a tutte»,
«cavalle lunghe», «'o sticche», oppure «'e voche»,
«l'Italie e a Frange»,... e qualche fiasche rutte
nen ce mangave! Quanne une joque!
Cke doje stajèlle e 'i cuscenètte 'a sfère
facèmme monopàttene e carriole,
ck'i nùzzele 'i precoche a premavère:
«chipùcchje e castellètte» a via Vignòle.
E 'i guèrre ck'i prète tra i quartire?
'U quarte nustre contre «'u Capacchione»
cumannàte d'o figghje d'u dazzîre?
E 'i lastre rutte a Piazza Corridone?
E ce starrìje da dice, è vògghje angòre,
starrìje da scrive nu rumanze sane!
Ma 'i figghje nustre?.. E quà me sckatt'u core,
dice ca stèmme arrète, l'afrecane
sò chiù cevile, sò chiù 'ntraprendènde.
Ma 'i sagreficije nustre nn'hanne viste;
ténene tutte, nen sò maje cundènde.
...'E timpe nustre..., 'a vite éra chiù triste!...